در غدیر دقیقا چه رخ داد ؟چرا غدیربعد انکار شد ؟اگر سقیفه جای غدیر را نمی گرفت سرنوشت مسلمانان به چه سمتی می رفت ؟این ها ونظایر این سئوالات درباره غدیر اهمیت بسیار دارد والبته متاسفانه کمتر پاسخ دقیق وروشنی به آنها داده شده است ومحور همه سئوالات همان سئوال اول است که رسیدن به پاسخ آن جوابگوی سایر سئوالات نیز هست لذا دراین نوشته در باره همان سئوال می اندیشم که در غدیر دقیقا چه رخ داد ؟

ظاهر قضیّه این است که پیامبر اسلام علیّ را ولیّ خود معرفی کرد ودو تفسیر درتاریخ از این عمل پیامبر داده شد تفسیری که می گوید پیامبر  علیّ را دوست ویاور مردم معرفی کرد وتفسیری که می گوید پیامبر علیّ را به امامت امّت نصب کرد وبه نظر می رسد هردو تفسیر دارای نقص است وماجرا را کامل ودقیق بیان نکرده است 

نقص ونقد مهم تفسیر نخست این است که در آن شرایط وفضا صرف معرفی علیّ به دوستی چه ضرورتی دارد ودرمانگر چه دردی است ؟

ونقص تفسیر دوم این است که به یک جنبه پرداخته شده است واز سایر ابعاد قضیه غفلت صورت گرفته است ولذا باید به تفسیر سومی اندیشید

تفسیر سومی که از غدیر می توان ارائه داد وجریانات قبل وبعد از غدیر نیز آن را تایید می کند این  است که غدیر نصب امام علی به امامت بود اما تنها این نبود بلکه غدیر اولا اعطای مقام نویی به انسان بود وعلی نماینده بشر دراین منصب بود وباغدیرفقط علی ولیّ نشد بلکه انسان به مرتبه ولایت رسید وتاریخ تکامل انسان یک جهش مهمّ وتغییر مهم را تجربه کرد نهایت مقام انسان که نبوت بود حال به امامت ارتقا یافت

نبیّ یعنی کسی که از غیب وملکوت گزارش وخبر می دهد وبه بیان دیگر علم حصولی به غیب دارد اما امام و ولیّ کسی است که ارتباط حضوری با غیب دارد و ولیّ است یعنی مقرون وهمراه وپیوسته به غیب است و همچنین اگر تا پیش از آن از خلافت انسان سخن می رفت که در خلافت به معنای جانشینی  نوعی غیبت لحاظ می شود وخلیفه در غیبت حاکم اصلی  خلیفه است حال سخن از ولایت است یعنی غیبتی حسّ نمی شود وامام وماورای عالم حسّ  ارتباط عینی وشهودی دارند  لذاست که علیّ فرمود :اگر پرده ها کنار رود بر یقین من افزوده نمی شود(کشف الغمة فی معرفة الأئمة , ج 1 , ص 170) 

چراکه  اساسا پرده ای برای امام و ولیّ مطلق  نیست پس در غدیر خلافت به ولایت ونبوّت به امامت وخبر وگزارش به عین وحضور ارتقاء یافت 

نکته مهم  دیگر در جهش تکاملی انسان در غدیر بعد اجتماعی آن بود در غدیر برای علی بیعت گرفته شد وامّت با علی بیعت کرد یعنی امّت شریک مقام علیّ شد  امری که به این شکل در تاریخ دیانت بی سابقه بود و  گرچه قبلا مثل بیعت پیامبر با اهل مدینه رخ داد ه بود اما سخن از ولایت نبود بلکه همراهی با نبوّت بود اما در غدیر بیعت با ولایت است و ولایت طرفینی است مثل عقد اخوّت که دو فرد برادر هم می شوند در غدیر بیعت امّت بود با ولیّ ورابطه ولایت طرفینی برقرار شد علیّ ولیّ امّت وامّت نیز ولیّ علی شد علی یار ودوست وسرپرست امّت وامّت نیز یار ودوست و برخوردار از شئون ولایت الهی علی بر جامعه

 به بیان دیگر ولایت نهادی است که دو پایه مهم دارد ولایت خدا بر انسان و ولایت انسان ها بر یکدیگر وعلیّ محور این دوشد که نماینده ولایت خدا بر انسان ونمود ونماینده ولایت انسان ها بر هم بود ودر ولایت مثل علیّ هم ولایت خدا جاری است وهم ولایت انسان وجامعه و این ولایت هم الهی است هم مردمی هم حقّ خدا مطرح است وهم حق مردم با ولیّ شدن علیّ فقط علیّ حاکم بر جامعه نیست بلکه در محوریّت مثل علیّ  مجموعه جامعه بر خود نیز حق ولایت دارد 

و امّا جاهلیت استبداد زده واستبداد پرست عربی که بعد از پیامبر دوباره احیاء شد سقیفه را جای غدیر نشاند ودراین مبادله ومعامله پرخسران  فقط در حقّ علی ظلم نکرد بلکه بیشتر در  حقّ تمام جامعه ستم روا داشت که محور ولایت جامعه بر خود را از میان برداشت غدیر می خواست انسان وجامعه را در شئونات خود ولیّ خود قرار دهد وحاکم وتعیین گر سرنوشت خود اما شرط وجواز آن ولایت علیّ بود ووقتی علیّ کنار زده شد آن بنا هم فروریخت ولذا گرچه برخی از ظواهر ولایت جامعه بر خود در ابتدا به شکل صوری حفظ شد مثل بیعت روز بعد از سقیفه یا شورای خلافت خلیفه سوم اما چون هیچکدام از اصالت وواقعیت برخوردار نبود نتیجه آن در سیاست به استبداد وسلطنت اموی وسپس عبّاسی  ودر علم وعرفان نیز به ولایت نااهلان و جاهلان عالم نما منتهی شد